Wbudowanie kamienia węgielnego rok 1908.

Pierwsza wzmianka o istniejącej szkole parafialnej przy kościele pochodzi z 1641 r. Wspomina się w niej, że "dom szkolny podobnież zrujnowany, wymaga wielkiej naprawy".
20 listopada 1785 r. Barbara z Ponińskich Gembicka, Kasztelanowa, Nakielska, żona Pawła Gembickiego właściciela Margonina założyła szkołę dla sierot wyznaczając 2100 zł. na utrzymanie bakałarza i nagrody dla pilnych uczniów. Bakałarzem był każdorazowo organista.
Około 1820r. na południowym krańcu miasta wybudowano szkołę ewangelicką.
1 września 1898 r. powołano do życia niemiecką szkołę obywatelską dla dziewcząt. W mieście działały wówczas dwie szkoły elementarne, wyznaniowe: dla dzieci wyznania katolickiego - nazywana "szkołą polską" i dla dzieci wyznania ewangelickiego oraz luterańskiego zwana potocznie "szkołą niemiecką".
Na początku XX wieku widocznym znakiem odrodzenia się świadomości narodowej były masowe wystąpienia dzieci polskich w szkole pruskiej. W Margoninie strajk szkolny trwał od 23 października 1906 r. do 2 maja 1907r. (191 dni). Dzieci polskie przestały odpowiadać na lekcjach religii w języku niemieckim żądając utrzymania nauczania religii i śpiewu kościelnego w języku polskim. Z 163 uczniów strajkowały 83 dzieci polskie. Wobec strajkujących zastosowano surowe kary takie jak np. karcer. 

W 1908r. rozpoczęto budowę szkoły przy ulicy Poznańskiej. 
Pierwszy zapis w kronice szkoły w języku polskim pojawił się1 października 1926r. Dokonał go prawdopodobnie pan p. Franciszek Onderka, który objął w tym dniu kierownictwo szkoły po p. Janie Wienke. Za jego kadencji utworzono 29 września 1927 r. jedną Publiczną Szkołę Powszechną z pięcioklasowymi oddziałami katolickimi i dwuklasowymi oddziałami ewangelickimi.
Od 8 marca 1928r. szkoła miała 7-klasowy stopień organizacyjny. 1 listopada 1931 r. po odejściu p. Franciszka Onderki kierownictwo szkoły objął p. Franciszek, Stefan Cegielski, a od 1 sierpnia 1936 r. do wybuchu II wojny światowej p. Walerian Góra. Za jego czasów zainstalowano w szkole pierwszy radioodbiornik co było na ówczesne czasy dużym wydarzeniem.
Okres międzywojenny, to okres po odzyskaniu przez Polskę niepodległości po wielu latach niewoli. Młodzież szkolna i nauczyciele organizowali wówczas wiele imprez o charakterze patriotycznym. Bardzo uroczyście obchodzono każdą kolejną rocznicę istnienia Państwa Polskiego. Jednocześnie dbano o edukację społeczeństwa, czego dowodem było między innymi uruchomienie 1 grudnia 1936 r. z inicjatywy Gminnej Komisji Oświatowej Niedzielnego Uniwersytetu Ludowego.
Zamierzenia i plany dotyczące dalszej edukacji społeczeństwa zniweczył wybuch II wojny światowej.
Po zakończeniu II wojny światowej organizowaniem szkoły zajął się p. Marian Gapiński, który jako pierwszy z nauczycieli powrócił do Margonina z wysiedlenia.

7 marca 1945 r. rozpoczęto zajęcia lekcyjne w szkole. Już 10 kwietnia 1945r. dla młodzieży, która nie mogła ukończyć szkoły powszechnej z powodu okupacji niemieckiej, zostały zorganizowane kursy dla dorosłych z programem siedmioklasowej szkoły powszechnej, a od 1 września 1947 r. wprowadzono obowiązek szkolny do lat 18 dla młodzieży, która nie ukończyła co najmniej 6-klas szkoły powszechnej. Przy szkole został utworzony Państwowy Kurs Oświatowy dla Dorosłych.
Aktywni w działalności na rzecz szkoły byli już wówczas rodzice. Od 3 września 1947 r. działało przy szkole koło Rodzicielskie, a po reorganizacji kół rodzicielskich od 9 kwietnia 1949 r. Komitet Rodzicielski, którego pierwszym przewodniczącym był p. Klemens Janiszewski. Komitet Rodzicielski działa więc już w szkole 53 lata. Służy swą pomocą szkole w dziele edukacji młodzieży.
Powyższe wydarzenia miały miejsce wówczas, gdy kierownikiem szkoły był p. Kazimierz Peche. Za jego kadencji kierowniczej zdołano jesienią 1954 r. zainstalować w szkole centralne ogrzewanie w budynku przy ul. Poznańskiej, a 1 września 1957 r. została utworzona przy szkole Szkoła Przysposobienia Rolniczego, do której uczęszczali uczniowie z rodzin rolniczych. Reaktywowano również w tym czasie konferencje rejonowe, które odbywały się kolejno we wszystkich szkołach rejonu. W latach tych często przerywano zajęcia lekcyjne w szkole z powodu epidemii grupy lub w okresie zimy z powodu silnych mrozów.
W latach 1958 - 1973 przez 15 lat kierownikiem szkoły, a przy końcu swej kadencji Gminnym Dyrektorem Szkół był p. Mieczysław Nowak.
W ciągu tych lat miało miejsce wiele wydarzeń. Między innymi:

• po raz pierwszy w budynku szkoły zorganizowano kolonie letnie, a później organizowano w okresie letnim półkolonie dla dzieci,
• powstała Spółdzielnia Uczniowska,
• uruchomiono w szkole schronisko młodzieżowe,
• w budynku szkoły przy ul. Kościelnej założono centralne ogrzewanie oraz zainstalowano wodociągi i kanalizację,
• zakończono budowę domu mieszkalnego dla nauczycieli,
• 1 września 1965r. wprowadzona została ośmioklasowa szkoła podstawowa,
• od 22 do 27 lipca 1964r. Margonin uroczyście obchodził 600-lecie swego istnienia

1 stycznia 1973r. zmianie uległa struktura szkół. Powstała Zbiorcza Szkoła Gminna, która funkcjonowała do 31 sierpnia 1984r. Nastąpiły zmiany w sieci szkół na terenie gminy.

Doniosłym wydarzeniem w historii szkoły był dzień 16 lutego 1973 r. W związku z przypadającym w tym roku 500-leciem urodzin M. Kopernika, Rada Pedagogiczna Szkoły postanowiła obrać tego wybitnego uczonego patronem tutejszej szkoły.
Niestety nagła śmierć dyrektora nie pozwoliła mu być obecnym na uroczystości nadania szkole imienia.
Z dniem 1 grudnia 1973 r. dyrektorem szkoły został p. Tadeusz Galasiński długoletni nauczyciel szkoły - jego kadencja trwała 18 lat.
19 maja 1974 r. odbyła się na boisku szkoły przy ul. Poznańskiej uroczystość nadania szkole imienia Mikołaja Kopernika.
Od 2 września 1974 r. został obniżony stopień organizacyjny szkół w Próchnowie i w Zbyszewicach do klas I - IV i stały się one filiami szkoły w Margoninie.
Dzięki inicjatywie i zaangażowaniu ówczesnego Naczelnika Miasta i Gminy Margonin p. Zygmunta Piechockiego, 12 kwietnia 1977 r. zapadła decyzja o budowie nowej szkoły w Margoninie.
1 grudnia 1979 r. w fundamenty budującej się szkoły wmurowano "akt erekcyjny", a 1 września 1983r. nastąpiło oddanie do użytku nowego budynku szkoły. Na placu przed szkołą odbyła się w tym dniu Wojewódzka Inauguracja Roku Szkolnego 1983/84, podczas której nastąpiło wręczenie szkole sztandaru.
Nowa baza lokalowa pozwoliła nauczycielom jeszcze bardziej rozwinąć działalność pozalekcyjną. Członkowie SKKT zaczęli osiągać znaczne sukcesy na szczeblu wojewódzkim i ogólnopolskim, a z biegiem czasu działalność klubu zyskała miano najlepszej w województwie pilskim. Dwukrotnie, w 1984 r. i w 1997 r. z okazji Światowego dnia Turystyki "Piła 97" SKKT i szkoła byli współorganizatorami Wojewódzkich Zlotów Szkolnych Kół PTSM.
Młodzież w nowych warunkach mogła rozwijać swoje uzdolnienia sportowe i osiągała pod kierunkiem nauczycieli wychowania fizycznego znaczące sukcesy na szczeblu wojewódzkim.
W marcu 1987 r. odbył się I Szkolny Festiwal Piosenki Dziecięcej. Obecnie zyskał on rangę festiwalu gminnego. W tym samym czasie uczniowie osiągali sukcesy w wojewódzkim i ogólnopolskim konkursie krasomówczym.
Bogatą tradycję w historii szkoły ma działalność harcerska. Już w roku szkolnym 1957/58 powstały dwie szkolne drużyny harcerskie. Przez wiele lat działał w szkole Szczep Harcerski, a następnie Hufiec ZHP Margonin. Wielu nauczycieli zaangażowanych było w pracy harcerskiej prowadząc drużyny zuchowe i młodszoharcerskie oraz uczestnicząc w harcerskich akcjach letnich, w organizacji obozów harcerskich i kolonii zuchowych.
Przez wiele lat działało w szkole Koło Przyjaciół Harcerstwa.
Od 1991r. zaczęła ukazywać się gazeta szkolna. Obecnie redagowane są i wydawane trzy czasopisma szkolne.
Dzięki pomocy p. Leonarda Sandberga ze Szwecji szkoła otrzymała kilkakrotnie w formie darów meble szkolne, w które wyposażono kilka sal lekcyjnych i służą one młodzieży do dzisiaj.

Od 1992r. młodzież naszej szkoły aktywnie uczestniczyła w wojewódzkich konkursach przedmiotowych na szczeblu rejonu, kilku uczniów zostało laureatami konkursów na szczeblu województwa.
Za popularyzację etosu "Mazurka Dąbrowskiego" Zarząd Główny Stowarzyszenia Miłośników Tradycji " Mazurka Dąbrowskiego" w Warszawie przyznał szkole w dniu 19 czerwca 1992 r. Honorowy Srebrny Medal im. "Mazurka Dąbrowskiego".
W latach 1992 - 1998 szkoła współpracowała z Polskim Klubem Ekologicznym Okręg Dolnośląski we Wrocławiu. Uczniowie prowadzili badania ekologiczne w ramach realizacji programów europejskich. Do dzisiaj szkoła współpracuje z towarzystwem Ochrony Przyrody "Salamandra" w Poznaniu. Uczniowie uczestniczą w badaniach ekologicznych obozach badawczych i konkursach. W ramach edukacji ekologicznej organizowane są co roku akcje: " Sprzątanie Świata" i " Sprzątanie Margonina".
2 września 1993r. utworzono przy OHP w Próchnowie podlegające szkole Podstawowe Studium Zawodowe. Studium istniało do 31 sierpnia 2000 r. i ukończyło je 178 słuchaczy.
W latach 1993 - 1997 drużyna szkoły odnosiła znaczne sukcesy w Turnieju Piłkarskim "Piłkarska Kadra Czeka" zdobywając: trzykrotnie mistrzostwo województwa, raz mistrzostwo makroregionu, a w 1994r. w finale ogólnopolskim VI miejsce w kraju.
Troska Zarządu i Burmistrza Miasta i Gminy Margonin p. Jerzego Kado spowodowała to, że samorząd lokalny z dniem 1 stycznia 1994 r. przejął prowadzenie szkoły, o dwa lata wcześniej niż inne samorządy lokalne. Dzięki temu można było w budynku szkoły dokonać wymiany grzejników c.o., wyremontować salę gimnastyczną i podłączyć budynek do miejskiej sieci kanalizacyjnej.
W październiku 1996 r. oddana została do użytku w szkole sala gimnastyczna z szatnią dla klas I - III przy wykorzystaniu głównie na ten cel pozabudżetowych środków finansowych.

W lipcu 1997 r. zorganizowano przy wydatnej pomocy lokalnego samorządu wczasy dla dzieci niepełnosprawnych pochodzących z terenów zagrożonych powodzią - z Gliwic.
W grudniu 1998 r. oddano do użytku w szkole pierwszą w gminie internetową pracownię komputerową.
Zawsze aktywnie działał Samorząd Uczniowski, który oprócz organizacji szeregu imprez był i jest inicjatorem wielu akcji charytatywnych.
Do najnowszych tradycji szkoły zaliczyć możemy:

• spotkanie najlepszych uczniów szkoły z władzami samorządowymi i z rodzicami w Dniu Święta Patrona Szkoły,
• udział uczniów osiągających sukcesy w spotkaniu z Burmistrzem Miasta i Gminy Margonin w Urzędzie Miasta i Gminy na zakończenie roku szkolnego,
• spotkanie podsumowujące działalność Samorządu Uczniowskiego za dany rok i przekazanie obowiązków nowemu samorządowi w obecności władz samorządowych, dyrekcji szkoły i rodziców,
• prowadzenie lekcji otwartych dla rodziców.

25 czerwca 1999r. szkołę opuścili pierwsi absolwenci sześcioklasowej szkoły podstawowej.
Ostatni absolwenci klas VIII pożegnali szkołę 20 czerwca 2000 r. Po 35 latach przestała istnieć ośmioklasowa szkoła podstawowa.
W ostatnich latach uczniowie odnosili znaczące sukcesy w następujących konkursach:

• Konkursie Wiedzy o Wielkopolsce
• Międzynarodowym Konkursie Matematycznym "KANGUR"
• Ogólnopolskim Konkursie Humanistycznym "OMNIBUS"
• Ogólnopolskim Konkursie Historycznym "HISTORIA POLSKICH OKRĘTÓW PODWODNYCH do 1990 r."
• Wojewódzkim Konkursie Przyrodniczym "DRZEWA I KRZEWY POLSKI"
• Ogólnopolskim Młodzieżowym Konkursie "POZNAJEMY OJCOWIZNĘ".

Wielu z nich zostało laureatami tych konkursów.

Oprócz działań edukacyjnych w szkole organizowanych jest wiele konkursów i wycieczek. W poprzednim roku szkolnym odbyły się 44 konkursy i zorganizowano 23 wycieczki dla uczniów. We wszystkich poczynaniach wspiera naszą działalność i służy nam pomocą Rada Rodziców, Samorząd Miasta i Gminy Margonin, władze oświatowe i władze kościelne.
Działalność edukacyjną, opiekuńczo-wychowawczą i pozalekcyjną szkoły ukazują: wydawany od dwóch lat przez szkołę "SZKOLNY BIULETYN INFORMACYJNY" oraz informacje prezentowane na stronie internetowej szkoły.
Szkoła na trwałe wpisała się w historię miasta Margonina i uczestniczy w jego życiu. Losy wielu osób są z nią związane.
W okresie międzywojennym pracowało w niej 34 nauczycieli, a po II wojnie światowej związało z nią swoje losy zawodowe 147nauczycieli. Zatrudnionych było 52 pracowników administracji i obsługi.
Po II wojnie światowej opuściło ją 3278 absolwentów. 352 wzorowych absolwentów szkoły uhonorowano w latach 1977 - 2001 wpisem do Złotej Księgi Patrona Szkoły.
Zarys historii szkoły nie uwzględnia wszystkich osiągnięć naszych wychowanków.
Dzięki codziennej pracy pokoleń nauczycieli historia szkoły jest tak bogata.

Jak powiedział K.I.Gałczyński:
"Oto jest nasz trud codzienny,
nasze małe budowanie
trud uparty i niezmienny,
nieustannie kształtowanie.
Słońce wschodzi i zachodzi,
Drzewa kwitną, liście ronią,
My strumień rzeczywistości
kształtujemy naszą dłonią."

Opracował: Jerzy Wiśniewski

Margonin 2002